Perjalanan 68 Tahun Menyelusuri Dunia Pusat Beli-Belah

Foto fail Ampang Park, kompleks beli-belah berdiri sendiri pertama di Malaysia, dibuka pada 1973.

Dari kedai jalanan ke pusat beli-belah bersepadu dan hab gaya hidup

Membeli-belah di Malaysia telah mengalami transformasi besar sejak Merdeka. Apa yang bermula dengan kedai-kedai sibuk di sepanjang Jalan Petaling dan Jalan Tuanku Abdul Rahman kini telah berubah menjadi pusat beli-belah gaya hidup yang luas, menjadi nadi kehidupan bandar di seluruh negara.

Pada awal 1970-an, selepas merdeka, kedai-kedai ikonik seperti Globe Silk Store, Hankyu Jaya dan Mun Loong menghiasi jalan-jalan di Kuala Lumpur. Walaupun kebanyakan telah ditutup atau berubah mengikut masa, beberapa seperti Lin Ho di Jalan Hang Lekiu masih beroperasi sebagai sebuah gedung.

Ampang Park, kompleks beli-belah berdiri sendiri pertama di Malaysia, dibuka pada 1973. Ia berkhidmat kepada para pembeli lebih 40 tahun sebelum ditutup pada 2017 bagi pembangunan MRT. Namun, Ampang Park bukanlah pusat beli-belah pertama di Malaysia. Gelaran itu milik Electra House di Kuching, Sarawak, yang merupakan pusat beli-belah bersepadu pertama dan tertua yang masih bertahan, dibuka pada 1965 dan masih beroperasi hingga kini.

Pusat beli-belah awal lain seperti Campbell Shopping Complex, Pertama Complex dan Sungei Wang Plaza dibuka pada 1970-an dan menyesuaikan diri untuk terus beroperasi hingga hari ini. Campbell Shopping Complex, dibuka pada 1973, adalah pusat beli-belah bertingkat tinggi pertama Kuala Lumpur yang bersambung dengan hotel. Pembukaan Pertama Complex tiga tahun kemudian dan Sungei Wang Plaza pada 1977 menandakan era baru moden, ketika Malaysia mula muncul sebagai kuasa ekonomi serantau.

Kebangkitan Pusat Beli-Belah Pinggir Bandar

Dekad 1980-an menyaksikan pertumbuhan pusat beli-belah yang berterusan. Dekad ini bukan sahaja dicirikan oleh pembinaan baru tetapi juga perubahan fokus—pusat beli-belah mula muncul di pinggir bandar dan mempelbagaikan tawaran mereka untuk memenuhi keperluan komuniti yang berbeza. Dua pusat beli-belah yang terkenal ialah Subang Parade dan The Atria.

Apabila pinggir bandar Subang Jaya mula menonjol pada 1980-an, hanya soal masa sebelum pusat beli-belah utama muncul untuk melayani populasi yang berkembang pesat. Gelaran itu jatuh kepada Subang Parade. Dibuka pada 1988, ia dengan cepat menjadi lokasi utama untuk penduduk pinggir bandar bersantai. Walaupun kebanyakan pusat beli-belah ketika itu masih tertumpu di Kuala Lumpur, Subang Parade merupakan alternatif yang mudah diakses dan bertindak sebagai hab sosial untuk komuniti. Ia memenuhi pelbagai keperluan, daripada kanak-kanak yang berpusu-pusu ke arked, pelajar yang mencari ketenangan di kedai buku, hingga wanita yang berseronok di Parkson. Walaupun ia kehilangan sebahagian daya tarikan asal pada abad ke-21, pengubahsuaian besar pada 2016 memastikan ia tetap menjadi mercu tanda penting di Subang Jaya sehingga kini.

Pusat Beli-Belah Atria asal di Damansara Jaya merupakan lokasi popular lain bagi penduduk pinggir bandar Petaling Jaya, yang kerap berkunjung kerana tarikan kedai makan terkenal di sekitarnya. Ia kemudiannya dirobohkan pada 2011 apabila daya tarikannya berkurang dan digantikan dengan Atria Shopping Gallery yang baharu, dibuka pada 2015. Pembangunan semula ini termasuk podium runcit empat tingkat dan dua menara pejabat. Galeri beli-belah baharu ini menawarkan ruang runcit dan tempat letak kereta yang jauh lebih luas berbanding pusat beli-belah asal.

Dekad 1990-an dan 2000-an menyaksikan pengembangan pusat beli-belah yang pesat sejajar dengan pertumbuhan ekonomi negara. Pusat utama seperti 1 Utama, Mid Valley Megamall, Suria KLCC dan Sunway Pyramid memperkenalkan konsep pusat beli-belah sebagai destinasi, menawarkan pengalaman makan, rekreasi dan hiburan berserta perkhidmatan runcit. Semua pusat beli-belah ini telah menjalani pengubahsuaian berkala dan pemulihan perniagaan selain menawarkan perkhidmatan yang pelbagai, sekaligus kekal sebagai destinasi beli-belah popular.

Pusat beli-belah seperti Pavilion Kuala Lumpur dan IOI City Mall—yang kini merupakan yang terbesar di Malaysia—mewakili kebangkitan pusat beli-belah gaya hidup. Hari ini, pusat beli-belah bukan sahaja tempat membeli-belah—mereka menjadi tempat berkumpul, makan, bermain dan merasai pengalaman.

Pertumbuhan runcit telah berkembang jauh melebihi Kuala Lumpur. Pusat beli-belah kini berkembang di Pulau Pinang, Johor Bahru, Sabah dan Sarawak, dengan pemaju dan pengendali utama seperti Pavilion, Sunway, Mid Valley, AEON dan CapitaLand mengetuai industri ini. Pembukaan terbaru The Exchange TRX dan projek akan datang seperti Sunway Square, Ombak KLCC, KLGCC Mall, Hextar World (Empire City) dan 118 Mall menekankan momentum runcit yang berterusan.

Electra House adalah pusat beli-belah tertua negara yang masih beroperasi.

Transformasi pusat beli-belah di Malaysia

Pusat beli-belah di Malaysia telah berkembang daripada bangunan berdiri sendiri yang ringkas kepada komponen penting dalam pembangunan berbilang guna. Hari ini, sebuah pusat beli-belah sering menjadi teras kepada ekosistem yang lebih besar termasuk menara pejabat, kediaman servis, hotel, institusi pendidikan, pusat perubatan dan juga hab pengangkutan. Pembangunan sedemikian mewujudkan populasi tangkapan pelanggan yang keperluannya dipenuhi dalam radius bandar yang sama, mencipta persekitaran hidup-bekerja-bermain yang lancar.

Hasilnya, pusat beli-belah bukan sahaja tempat perdagangan — ia menjadi pemangkin interaksi komuniti, tenaga ekonomi dan kesalinghubungan bandar. Walaupun wujud trend membeli-belah dalam talian, rakyat Malaysia terus mengunjungi pusat beli-belah. Kajian menunjukkan 1 daripada 5 rakyat Malaysia mengunjungi pusat beli-belah setiap hujung minggu, tertarik oleh keselesaan berhawa dingin, keselamatan, pilihan makanan dan hiburan seperti pawagam, arked dan taman tema. Hujung minggu di pusat beli-belah bukan sekadar membeli barang — ia telah menjadi sebahagian daripada gaya hidup rakyat Malaysia—tempat keluarga berkumpul, rakan-rakan bertemu dan individu bersantai.

Berbanding membeli-belah dalam talian, pusat beli-belah fizikal melibatkan semua lima deria. Pembeli boleh melihat, menyentuh, mencuba atau mencuba produk sebelum membuat pembelian. Terdapat kepuasan segera—tidak perlu menunggu penghantaran atau risau tentang barangan rosak—serta keseronokan berjalan di antara kedai yang meriah, paparan interaktif, pencahayaan ambien dan hiasan perayaan yang mencipta pengalaman yang menyenangkan dan imersif. Tidak seperti platform dalam talian, pusat beli-belah menawarkan hiburan, pengalaman kulinari dan pengembaraan deria di taman atas bumbung, taman tema dan banyak lagi. Dengan menukar diri mereka menjadi ruang pengalaman, berfokus komuniti dan didorong digital, mereka menawarkan nilai yang tidak dapat ditandingi oleh e-dagang sahaja.

Ramai pusat beli-belah di Malaysia sedar tentang perubahan tingkah laku pengguna dan telah menukar fungsi mereka melangkaui peranan membeli-belah tradisional. Pusat beli-belah kini berfungsi sebagai destinasi dinamik untuk makan, rekreasi, pendidikan, kesejahteraan dan interaksi komuniti.

Peralihan ini amat penting untuk menarik dan mengekalkan jumlah pengunjung dalam era di mana kemudahan hanya sejauh satu klik. Pengguna hari ini mengharapkan lebih daripada sekadar pengalaman transaksi—mereka mencari penglibatan bermakna. Pusat beli-belah bertindak balas dengan mewujudkan persekitaran berkonsep, acara bermusim, pameran pop-up dan ruang sosial. Daripada taman atas bumbung dan jalan kulinari kepada pemasangan seni dan zon kesejahteraan, penambahan ini meningkatkan daya tarikan emosi dan sosial lawatan ke pusat beli-belah.

Selain itu, pusat beli-belah juga menjadi lokasi untuk aktiviti kokurikulum, bengkel hujung minggu, kem kecergasan dan acara gaya hidup. Ramai juga menganjurkan perkhidmatan komuniti seperti derma darah, pesta pekerjaan dan pameran kebudayaan, mengukuhkan peranan mereka sebagai hab kehidupan setempat. Inisiatif ini menarik pelbagai pengunjung dan menggalakkan kunjungan semula, membina pelanggan dan pengunjung yang setia.

Daripada kedai tepi jalan kepada hab pelbagai fungsi, pusat beli-belah di Malaysia sentiasa menyesuaikan diri untuk memenuhi keperluan pengguna yang berubah. Semasa mereka terus berkembang dengan inovasi digital dan trend gaya hidup, pusat beli-belah kekal sebagai sebahagian penting dalam kehidupan setempat dan pelancongan.

Evelyn Lo ialah pengarah eksekutif Persatuan Pusat Beli-Belah Malaysia (PPK Malaysia).

Kredit: Star Media Group Berhad - Star Property - Diterbitkan 8 Ogos 2025 - Joseph Wong & Evelyn Lo - Diterjermah oleh ChatGPT